Co to jest spółdzielnia socjalna i dla kogo
Czym jest spółdzielnia socjalna
Warto zacząć od tego, że spółdzielnia socjalna ma osobowość prawną. Ramy działalności spółdzielni socjalnych określa ustawa z 27 kwietnia 2006 roku. Jej przedmiotem jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa, wykorzystującego dobrowolną pracę członków w celu społecznej i zawodowej integracji. W ramach tego działania można na przykład założyć klub integracji, kółko fotograficzne, klub szachowy, czy bibliotekę. Przekładając to na realia rynku można powiedzieć, że spółdzielnia socjalna prowadzi co prawda działalność gospodarczą, ale zarabiane w ten sposób pieniądze nie są celem same w sobie, a stanowią jedynie sposób realizacji założeń opisanych w statucie organizacji. Warto wiedzieć, że spółdzielnia socjalna, może obok stowarzyszeń i partii politycznych, starać się o lokal z miasta na preferencyjnych warunkach. Będzie to na pewno duże ułatwienie w początkowej fazie prowadzenia biznesu.
Kto może założyć spółdzielnię socjalną
Zwykło się uważać, że tego typu spółdzielnie zakładać mogą pozarządowe organizacje i jednostki samorządu terytorialnego. W rzeczywistości jednak, założycielami mogą być wszyscy ci, którzy należą do ściśle określonych w ustawie grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Należą do nich między innymi:
– osoby bezrobotne,
– uzależnieni od alkoholu lub narkotyków, o ile poddali się programowi odwykowemu,
– osoby, u których stwierdzono chorobę psychiczną,
– bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności,
– uchodźcy realizujący indywidualny program integracji,
– osoby, które opuściły zakład karny,
– osoby z niepełnosprawnością posiadające umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności.
Minimum członków spółdzielni, to pięć osób, a maksymalna liczba nie może przekroczyć pięćdziesięciu, chyba że spółdzielnia taka jest wynikiem przekształcenia spółdzielni inwalidzkiej.
Istnieje również możliwość przyjęcia do spółdzielni osób z poza opisanych grup – specjalistów – ale ich liczba nie może przekraczać 50% zatrudnionych. Każdy z członków musi być zatrudniony na umowę o pracę. Jeśli zakładającymi są tak zwane osoby prawne – na przykład Fundacje, gminy, stowarzyszenia – spółdzielnia zakładana jest przynajmniej przez dwie takie organizacje i musi zatrudnić pięć osób z grup osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Jak pozyskać środki na prowadzenie spółdzielni
Założyciele spółdzielni mogą otrzymać jednorazową dotację na utworzenie spółdzielni przyznawaną z Funduszu Pracy, korzystać ze środków PFRON, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ubiegać się w starostwie o refundację składek za ubezpieczenie społeczne (w ramach formuły zatrudnienia wspieranego). Spółdzielnie socjalne korzystają również ze zwolnień podatkowych (dochody spółdzielni socjalnej wydatkowane na cele związane ze społeczną i zawodową reintegracją członków spółdzielni zwolnione są z podatku dochodowego od osób prawnych) i zwolnień z opłat sądowych.
Trochę więcej o wspomnianych wyżej źródłach. W Urzędzie Pracy osoby bezrobotne mają możliwość uzyskania jednorazowego wsparcia ze środków Funduszu Pracy. Wysokość dofinansowania nie może przekroczyć czterokrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni socjalnej oraz trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu.
W ramach środków PFRON – dofinansowanie dla osób niepełnosprawnych sięgać może piętnastokrotności średniej płacy.
Majątek spółdzielni jest własnością wszystkich jej członków. Obowiązuje tu jednak demokratyczne zarządzanie oraz zakaz dystrybucji zysków między założycieli.
Warto tu nadmienić, że członkowie spółdzielni uczestniczą w pokrywaniu ewentualnych strat do wysokości swoich udziałów i nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółdzielni. Jest to bowiem przedmiot częstych obaw osób, które myślą o założeniu takiej organizacji.
Jak zarejestrować spółdzielnię
Spółdzielnię socjalną należy w pierwszym rzędzie zarejestrować w Krajowym Rejestrze Sądowym. W tym celu należy złożyć takie dokumenty jak: wniosek o rejestrację, statut podpisany przez wszystkich członków spółdzielni, dokumenty poświadczające, że każdy założyciel spółdzielni jest do tego uprawniony (np. orzeczenia o niepełnosprawności lub informacje z urzędu pracy o długotrwałym bezrobociu) oraz dokumentację z walnego zgromadzenia.
O ile liczba członków spadnie poniżej przyjętego minimum (pięciu członków), bądź zostanie naruszony status spółdzielni, czy też nie będzie ona prowadzić działalności gospodarczej dłużej niż rok, spółdzielnia socjalna zostaje zlikwidowana albo przez samych założycieli, albo przez związek rewizyjny.
Gdzie można uzyskać pomoc prawną
Podstawową instytucją wsparcia przedsiębiorstw społecznych w Polsce są Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej. To tam właśnie powinna zwrócić się osoba, która pragnie założyć spółdzielnię socjalną. Nawet wtedy, kiedy wydaje się jej, że jest dobrze przygotowana. OWESy świadczą bowiem usługi doradztwa dla istniejących podmiotów ekonomii społecznej oraz szkolą osoby zainteresowane założeniem przedsiębiorstwa społecznego, czy ekonomizacją swojej organizacji pozarządowej.
Wykaz akredytowanych Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej można znaleźć tutaj [kliknij w link].
Im się udało
W wielu przypadkach, wszystko zaczyna się od pomysłu. Ważne, by było to coś, co mogłoby wspólnie robić kilka osób, co przynosiłoby odpowiednie dochody – a to wcale nie jest takie proste. Poniżej kilka przykładów spółdzielni, które postanowiły podjąć wyzwanie i mogą stanowić inspirację dla kolejnych odważnych.
„Mamy sytuację taką, że wchodzicie z długiem kilkadziesiąt tysięcy złotych, jako spółdzielnia socjalna, jest kilka miesięcy, w trakcie których rozpędzacie się, wchodzicie na rynek, wyrabiacie sobie markę, ludzie przechodzą na pełne etaty, spłacacie długi…”
Wywiad z założycielką jednej z pierwszych spółdzielni socjalnych w Polsce – kliknij w link.
„Generalnie Spółdzielnia nasza zajmuje się szeroko pojętą turystyką dzieci i młodzieży, czyli przede wszystkim wycieczki szkolne, obozy letnie i zimowe, zajmujemy się także eventami (wydarzeniami) firmowymi.” O spółdzielni Tropem przygody przeczytacie, klikając w link.
„Spółdzielnię „50+” stworzyło pięć kobiet niepełnosprawnych: dwie bezrobotne, dwie na wcześniejszych emeryturach i jedna rencistka. Żadna z nich nie zdecydowałaby się na indywidualną działalność gospodarczą, spółdzielnia daje im poczucie wspólnoty oraz pewność, że w razie niedyspozycji mogą na siebie liczyć. Świadczone przez nie usługi to opieka nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi, sprzątanie obiektów i biur, roznoszenie ulotek.” Więcej o Spółdzielni socjalnej „50+” po kliknięciu w link.
Popularność spółdzielni socjalnych rośnie
Jak możemy przeczytać w raporcie Pt. „MONITORING SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH 2014” autorstwa wydziału dziennikarstwa i nauk politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, omawiającym badania przeprowadzone w roku 2015. Kliknij w link, by zapoznać się z raportem.
„Do końca 2014 roku w rejestrze REGON figurowało 1269 spółdzielni socjalnych, czyli było ich blisko 20 razy więcej niż na koniec 2006 roku. Oznacza to, że w analizowanym okresie przeciętne roczne tempo wzrostu liczebności sektora spółdzielczości socjalnej wyniosło 45%”.
Ten sam raport donosi, że sektorami, w których najczęściej decydują się działać spółdzielnie socjalne, są: przetwórstwo przemysłowe, budownictwo, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi oraz działalność w zakresie administrowania.
Można więc śmiało zaryzykować stwierdzenie, że zainteresowanie tematem spółdzielni rośnie. Jak widać na zaprezentowanych przykładach, przy pomocy z zewnątrz lub bez niej, można osiągnąć bardzo wiele. Wystarczy uczciwie wykonywana praca i choć odrobina wiary w to, że się uda.